Του Μάριου Μαυρίδη, Kαθηγητής Οικονομικών Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, βουλευτής Κερύνειας
Η κυπριακή οικονομία διανύει περίοδο υπερθέρμανσης, η οποία συνοδεύεται με κινδύνους επειδή οι παράγοντες που την προκαλούν ενδεχομένως να είναι προσωρινοί. Όταν οι παράγοντες που προκαλούν την υπερθέρμανση εκλείψουν, τότε η οικονομία θα εισέλθει σε φάση επιβράδυνσης, ίσως και ύφεσης, με όλα τα αρνητικά επακόλουθα. Η οικονομία χρειάζεται ορθή διαχείριση, όχι μόνο σε περιόδους ύφεσης αλλά και σε περιόδους ανάπτυξης. Η κυβέρνηση έχει την ευθύνη να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια σταθερή και βιώσιμη πορεία της οικονομίας. Αυξομειώσεις στην οικονομική δραστηριότητα μεταφράζονται σε μεταβολές στα επίπεδα απασχόλησης, στην κατανομή του εθνικού εισοδήματος και πολλά κοινωνικά προβλήματα.Υπερθέρμανση σημαίνει ότι η οικονομία αναπτύσσεται περισσότερο από το κανονικό και η ανάπτυξη μπορεί να μην είναι βιώσιμη. Η κανονική ανάπτυξη υπολογίζεται ως η μέση μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της οικονομίας, που είναι γύρω στο 2,5%, ενώ η ανάπτυξη σήμερα τρέχει με ρυθμό 3.4% Όταν η πραγματική ανάπτυξη σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο είναι πάνω από το κανονικό, τότε ενδεχομένως να ακολουθήσει μια περίοδος οικονομικής ανάπτυξης κάτω από το κανονικό. Αυτό έχει συμβεί πολλές φορές σε πολλές χώρες, αλλά η πρόσφατη εμπειρία της Κύπρου ήταν οδυνηρή. Την υπερβολική ανάπτυξη της περιόδου 2003-2008, ακολούθησε μια υπερβολικά μεγάλη ύφεση, τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε μέχρι σήμερα.
Η υπερθέρμανση δεν είναι ανεπιθύμητη, αντίθετα, είναι το αντίδοτο στην σοβαρή κρίση που πέρασε η οικονομία τα τελευταία χρόνια, αλλά χρειάζεται ορθή διαχείριση και έγκαιρη αντιμετώπιση των προβλημάτων που ενδεχομένως να προκύψουν, εξ’ αιτίας της υπερθέρμανσης. Διότι αν δεν προσέξουμε την πορεία της οικονομίας, πιθανόν να βιώσουμε ακόμα μια φορά το φαινόμενο «boost and bust» (δημιουργία και σκάσιμο της φούσκας), όπως συνέβη το 2008, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Η ανάπτυξη που παρατηρείτε σήμερα, δεν έχει ακόμη καλύψει όλα τα στρώματα του πληθυσμού και των επιχειρήσεων. Η ανεργία βρίσκεται ακόμη σε ψηλά επίπεδα, οι ανισότητες δεν έχουν μειωθεί (σύμφωνα με το δείκτη Gini), και η φτώχεια είναι ελαφρώς αυξημένη. Η ανάπτυξη τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από φθηνό εργατικό δυναμικό, κυρίως από το εξωτερικό. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται δεν είναι υψηλής προστιθέμενης αξίας. Η ανάπτυξη των τελευταίων τριών ετών επικεντρώνεται στους τομείς του τουρισμού, στις κατασκευές, στο λιανικό εμπόριο, στις άμεσες ξένες επενδύσεις και στα μεγάλα έργα. Η ανάπτυξη σε αυτούς τους τομείς βεβαίως διαχέεται και σε άλλους τομείς της οικονομίας, αλλά τα οφέλη για τον πληθυσμό προκύπτουν σε βάθος χρόνου.
Οι παράγοντες που προκαλούν την υπερθέρμανση της οικονομίας είναι μεταξύ άλλων, οι γεωπολιτικές εξελίξεις της περιοχής, ο φόβος τρομοκρατικών επιθέσεων σε ανταγωνιστικούς τουριστικούς προορισμούς, τα χαμηλά επιτόκια στην ευρωζώνη, τα πολεοδομικά κίνητρα που παραχώρησε η κυβέρνηση στις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα σε παραλιακές περιοχές, και τα κίνητρα για έκδοση διαβατηρίων σε ξένους υπηκόους που επενδύουν στην Κύπρο. Οι πιο πάνω παράγοντες όμως μπορεί να ανατραπούν στα επόμενα χρόνια.
Η εκπληκτική αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις γεωπολιτικές εξελίξεις της περιοχής, οι οποίες μπορεί να αλλάξουν στα επόμενα χρόνια. Τα χαμηλά επιτόκια, τα οποία ενθαρρύνουν τις επενδύσεις και την κατανάλωση, οφείλονται στην χαλαρή δημοσιονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, και που μπορεί να αλλάξει από το επόμενο έτος, αφού έχει πετύχει το στόχο της (αύξηση του πληθωρισμού και ανάπτυξη στην ευρωζώνη). Τα πολεοδομικά κίνητρα και η έκδοση διαβατηρίων δεν μπορούν να συνεχίσουν για πάντα, άλλωστε αυτά μπορεί να δημιουργήσουν άλλα προβλήματα.
Είναι φανερό πως η κυβέρνηση, με εύστοχες κινήσεις, έχει πετύχει να ανατρέψει τα αρνητικά δεδομένα της κυπριακής οικονομίας, όπως αυτά είχαν διαμορφωθεί τα προηγούμενα χρόνια. Σημαντικό μέρος της ανάπτυξης όμως οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες που αναφέραμε πιο πάνω. Η κυβέρνηση οφείλει να προσμετρήσει τους παράγοντες αυτούς και να προετοιμάζεται να πάρει μέτρα που να αντιμετωπίζουν τις πιθανές επιπτώσεις από μια ενδεχόμενη ανατροπή των δεδομένων που ισχύουν σήμερα στην κυπριακή οικονομία.
