Σήμερα στην Κύπρο, μόλις 1 στους 2 εκλογείς δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Το κυπριακό κομματικό σύστημα έχει μπει σε μια μεταβατική περίοδο, σε μια εποχή πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις περίπου το 30% των ψηφοφόρων μεταστεγάζεται. Η παραδοσιακή, γραμμική προεκλογική στρατηγική ‘συσπείρωση – πολυσυλλεκτικότητα’ δεν είναι αποτελεσματική. Σήμερα η ασυμμετρία είναι παρούσα σχεδόν στα πάντα. Χρειάζονται νέα, δυναμικά εργαλεία πολιτικού μάρκετινγκ.
Νίκος Γ. Σύκας, Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
Στην πορεία προς τις προεδρικές εκλογές του 2023, το προεκλογικό τοπίο χαρακτηρίζεται από ισχυρή μη γραμμικότητα – υπάρχουν ασυμμετρίες και κρυμμένα ρίσκα. Στόχος των υποψηφίων προέδρων πρέπει να είναι: α) Η αξιοποίηση των ευνοϊκών ασυμμετριών (ευκαιριών) οι οποίες μπορούν να αποφέρουν πολλαπλά εκλογικά οφέλη και β) η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών (κινδύνων).
Υπάρχουν πολλά είδη ασυμμετριών σε όλες τις πτυχές του προεκλογικού. Υπάρχει ασυμμετρία καθόσον αφορά τη δυνατότητα των υποψηφίων να αντλήσουν από την τεράστια δεξαμενή της αδιευκρίνιστης ψήφου. Υπάρχει ασυμμετρία στα προεκλογικά προγράμματα, στα επιτελεία και στην αντιλαμβανόμενη εικόνα ‘perceived image’ των υποψηφίων προέδρων.
Στον πολιτικό κόσμο η φήμη (reputation) είναι το παν. Tα αφηγήματα ικανότητας και χαρακτήρα είναι οι δύο μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κτίζεται η αξιοπιστία και η νομιμότητα (legitimacy). Η φήμη ικανότητας (capability reputation) πηγάζει από το πόσο αποτελεσματικός είσαι. Η φήμη χαρακτήρα (character reputation) αντανακλά τις αξίες, το ήθος. Στην εποχή της αλλαγής, της αστραπιαίας μετάδοσης μηνυμάτων και των fake news, η φήμη χαρακτήρα μπορεί να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο.
Υπάρχει ασυμμετρία στην αποτελεσματικότητα. Οι πιο αποτελεσματικοί πολιτικοί είναι δημιουργικοί – στην επίλυση διαφορών, στις διαπραγματεύσεις, στην αντίδραση σε απρόσμενες κρίσεις. Η πολιτική δημιουργικότητα λειτουργεί ως καταλύτης της αλλαγής.
Έννοιες όπως ταχύτητα, ποιότητα, ανάπτυξη και μεταρρύθμιση είναι άδειες και χωρίς νόημα όταν παρουσιάζονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ευθραυστότητα ‘fragility’. Στην εποχή των ασύμμετρων απειλών το κύριο ζητούμενο είναι το πώς μπορεί να γίνει η κυπριακή κοινωνία ανθεκτική, ακόμη και απρόσβλητη, στους μαύρους κύκνους.
Η θεωρία του Μαύρου Κύκνου, που διατύπωσε το 2007 ο Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ στο βιβλίο του ‘Ο Μαύρος Κύκνος: ο Αντίκτυπος του Εξαιρετικά Απρόβλεπτου’, περιγράφει την αδυναμία του ανθρώπου να προβλέψει κάποια ξαφνικά γεγονότα ή συμβάντα, που όμως είναι ικανά να προκαλέσουν μια δραματική αλλαγή στην ιστορία. Ο Ν. Τάλεμπ ονόμασε τα σπάνια αυτά συμβάντα μαύρους κύκνους. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μαύρου κύκνου είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Ο Ν. Τάλεμπ χρησιμοποιεί τον όρο ‘Extremistan’ (Εξτρεμοχώρα) για να χαρακτηρίσει πολύπλοκες καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Η εκλογική μάχη για τις Προεδρικές του 2023 έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ‘Εξτρεμοχώρας’. Το εκλογικό περιβάλλον εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και κρυμμένες ασυμμετρίες που στην πορεία μπορεί να οδηγήσουν σε απότομη κλιμάκωση των φαινομένων με σύνθετη και υψηλή τυχαιότητα και σε δραματικές ανατροπές.
Στο νέο του βιβλίο ‘Τι φοβάσαι να χάσεις – Ρίσκα και ασυμμετρίες στην καθημερινή ζωή’ ο Ν. Τάλεμπ θεωρεί ότι σε πολλές περιπτώσεις τα ρίσκα, οι συνέπειες και οι ζημιές δεν κατανέμονται δίκαια ενώ η μετάθεση κινδύνων προκαλεί την κατάρρευση των συστημάτων. Χρειάζεται λογοδοσία, ανάληψη ευθυνών και πάνω απ’ όλα προσωπικό διακύβευμα. Υπάρχουν ασυμμετρίες στην κοινωνία. Πρέπει όλοι να αναλαμβάνουν τη δική τους ζημιά, να παίρνουν το δικό τους ρίσκο. Ορθολογικότητα ίσον διαχείριση κινδύνων και αποφυγή της συστημικής καταστροφής. Η κοινωνική δικαιοσύνη απαιτεί να εστιάζουμε στην ασυμμετρία και τον επιμερισμό κινδύνου.
Στο πλαίσιο του προεκλογικού για τις προεδρικές του 2023, η παρουσίαση συγκεκριμένων προτάσεων για αξιοποίηση των ευνοϊκών ασυμμετριών (των θετικών μαύρων κύκνων) και αποφυγή των δυσμενών ασυμμετριών (των αρνητικών μαύρων κύκνων) σε όλα τα κρίσιμα θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής μπορεί να αποτελέσει βασικό στοιχείο διαφοροποίησης.
Το σλόγκαν μιας προεκλογικής εκστρατείας πρέπει να συμπυκνώνει το κεντρικό μήνυμα σε μια μικρή φράση. Στο πλαίσιο της στρατηγικής που παρουσιάστηκε στο παρόν άρθρο, στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές το σύνθημα της πολιτικής καμπάνιας θα μπορούσε να ήταν: ‘ανθεκτική Κύπρος’. Κατ’ ανάλογο τρόπο στις δημοτικές εκλογές ‘ανθεκτική Λευκωσία’, στις ευρωεκλογές ‘ανθεκτική Ευρώπη’ και στις ελληνικές βουλευτικές εκλογές ‘ανθεκτική Ελλάδα’.
Συμπερασματικά: Η επίδραση της προεκλογικής περιόδου στο εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι κάθε φορά η ίδια. Υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις όπου η επίδραση της προεκλογικής εκστρατείας δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Στις προεδρικές εκλογές του 2023 θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η δυναμική της προεκλογικής περιόδου –και η δυνατότητα διαμόρφωσης του αποτελέσματος– θα αποδειχτεί η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ιστορικά μέχρι σήμερα στην Κύπρο κυρίως λόγω της ρευστότητας, της αβεβαιότητας, της πολυπλοκότητας και της ασυμμετρίας.
