Οι δύο διαφορετικές όψεις της ελληνικής οικονομίας μέσα στην πανδημία και η διχογνωμία των αναλυτών για την μετά covid περίοδο. Για μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ μιλούν οι αισιόδοξοι, βασιζόμενοι στις αυξημένες καταθέσεις και τα Κοινοτικά κονδύλια.
Του Στέφανου Κοτζαμάνη
Παρακολουθώντας κάποιος τα δελτία ειδήσεων αντιλαμβάνεται ότι η ελληνική οικονομία μετά από μια δεκαετία οικονομικής ύφεσης, αυτή την περίοδο βρίσκεται σε φάση έντονης ασφυξίας και στενότητας εξ’ αιτίας των επιπρόσθετων βαρών που έχει επιφέρει η πανδημία: Κλειστές και υπερχρεωμένες επιχειρήσεις, εργαζόμενοι που ζουν με προσωρινά επιδόματα, κρατικές ενισχύσεις που δεν μπορούν να συνεχίζονται επ’ άπειρον σε μια χώρα με δείκτη δημόσιου χρέους πάνω από το 200% του ΑΕΠ.
Από την άλλη πλευρά όμως, πολλά στοιχεία από την πραγματική οικονομία μας οδηγούν σε μια εικόνα αρκετά καλύτερη από την προαναφερθείσα. Για παράδειγμα, η μείωση του όγκου των πωλήσεων το 2020 ήταν σχετικά περιορισμένη, ενώ το 2021 ξεκίνησε με αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, με περισσότερες εξαγωγές και με τόνωση της οικοδομικής δραστηριότητας (βλέπε στοιχεία παρατιθέμενου πίνακα). Σύμφωνα επίσης με το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ και τις ανακοινώσεις αρκετών εταιρειών, οι επιδόσεις του πρώτου φετινού τετραμήνου είτε είναι ανώτερες των αντίστοιχων περυσινών, είτε σε κλάδους που επλήγησαν έντονα από την πανδημία (πχ λιανικό εμπόριο) η πτώση είναι πολύ χαμηλότερη σε σύγκριση με το πρώτο lock down (μεγάλη αύξηση πωλήσεων μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου και χονδρεμπορίου).
Επίσης, οι τιμές των ακινήτων (βλέπε στοιχεία παρατιθέμενου πίνακα) συνέχισαν να ανεβαίνουν εν μέσω πανδημίας και ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου της Αθήνας έχει αυξηθεί κατά περίπου 58% από τα τέλη Οκτωβρίου 2020 έως και την 23η Απριλίου 2021 (από τις 569,5 στις 899,58 μονάδες). Τέλος, πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι καταθέσεις των ελληνικών νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 11 δισ. ευρώ! (βλέπε στοιχεία παρατιθέμενου πίνακα).
Ποια όμως από τις δύο εικόνες είναι η πραγματική; Η απάντηση είναι πως αληθινές είναι και οι δύο εικόνες: Λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της οικονομίας έχει πληγεί καίρια, ωστόσο ένα άλλο τμήμα αυτής έχει βρεθεί με τα ίδια ή και αυξημένα εισοδήματα, αλλά και με αυξημένες αποταμιεύσεις, γιατί απλά δεν μπορεί να καταναλώσει.
Η «επόμενη μέρα»
Το μεγάλο ζητούμενο ωστόσο (το οποίο δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά το σύνολο του Δυτικού κόσμου) παραμένει το πώς θα αντιδράσει η οικονομία από το προσεχές καλοκαίρι και μετά, όταν ελπίζεται ότι τα περιοριστικά μέτρα θα αποκλιμακωθούν και η ζωή των ανθρώπων θα επανέρχεται σταδιακά στην κανονικότητα.
Διεθνώς, σε γενικές γραμμές, επικρατεί μια τάση αισιοδοξίας για την περίοδο 2021-2022 ωστόσο στη συνέχεια εκφράζονται έντονες επιφυλάξεις από ορισμένους κύκλους, λόγω του πολύ μεγάλου δημόσιου χρέους σε ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και εξ’ αιτίας των παρενεργειών που θα επιφέρει η πολιτική των μηδενικών ή και αρνητικών επιτοκίων που εφαρμόζουν οι μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες. Σύμφωνα με αυτούς, από το 2022 (ή έστω από το 2023) θα πρέπει οι δημοσιονομικές πολιτικές να γίνουν πολύ πιο αυστηρές, τα χρέη να αρχίσουν να μειώνονται και τα επιτόκια να ανεβαίνουν. Ένας τέτοιος συνδυασμός όμως, λειτουργεί ως τροχοπέδη στην πορεία του ΑΕΠ, ιδίως σε περιοχές με ανταγωνιστικά μειονεκτήματα όπως ο Ευρωπαϊκός Νότος.
Σε ότι αφορά την Ελλάδα, το αισιόδοξο σενάριο μιλά για μια πολυετή ρότα σημαντικής ανάπτυξης, η οποία βασίζεται στις παρακάτω παραδοχές:
- Το δημόσιο χρέος είναι κατά τέτοιο τρόπο ρυθμισμένο, έτσι ώστε να τίθεται ζήτημα εξυπηρέτησής του, τουλάχιστον έως τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα φανεί ελαστική στα δημοσιονομικά ελλείμματα των χωρών τουλάχιστον έως και το 2022.
- Η ελληνική κυβέρνηση θα συνεχίσει να προσφέρει πακέτα μέτρων και στήριξης μέσα στο 2021 προς εκείνους του κλάδους που επλήγησαν έντονα από την πανδημία.
- Η εγχώρια οικονομία καλείται να απορροφήσει πολύ μεγάλου ύψους Κοινοτικά κονδύλια κατά την επόμενη εξαετία, μέσα από τα προγράμματα (παλαιό και νέο) ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης και το Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
- Σημαντικά ιδιωτικά επενδυτικά projects που επί σειρά ετών λίμναζαν στη γραφειοκρατία και το πολυδαίδαλο νομικό πλαίσιο, φαίνεται πως θα ξεκινήσουν είτε φέτος, είτε έστω το 2022.
- Οι καταθέσεις των ελληνικών νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 11 δισ. ευρώ μέσα στην πανδημία, τμήμα των οποίων θα «πέσει» σε κατανάλωση και επένδυση μέσα στην επόμενη διετία.
- Το περιβάλλον των μηδενικών καταθετικών επιτοκίων ωθεί πολλούς αποταμιευτές στην αγορά ακινήτων και προς άλλες επενδύσεις, που οδηγούν σε νέες θέσεις εργασίας και αύξηση ΑΕΠ.
Διχογνωμία αναλυτών
Το μόνο βέβαιο είναι πως ούτε μεταξύ των αναλυτών και των διεθνών Οίκων επικρατεί κοινή αντίληψη για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.
Ο Οίκος Moody’s για παράδειγμα αναφέρει πως τα νοικοκυριά παγκοσμίως έχουν συσσωρεύσει… βουνό έξτρα αποταμιεύσεων το οποίο τόσο φέτος όσο και το 2022 είναι πιθανό να οδηγήσει σε καταναλωτική φρενίτιδα, εκτοξεύοντας το ΑΕΠ και ενισχύοντας έτσι το ριμπάουντ των οικονομιών από το σοκ της πανδημίας. Σύμφωνα με την Moody’s η έξτρα αποταμίευση διεθνώς φτάνει το 6,5% του παγκοσμίου ΑΕΠ, με τα υψηλοτέρα ποσοστά να εντοπίζονται σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο. Ισχυρό ωστόσο είναι και το “όπλο” της Ελλάδας το οποίο διαμορφώνεται στο 3% του ελληνικού ΑΕΠ ή στα περίπου 5 δισ. ευρώ.
Περισσότερο σκεπτική είναι η ομάδα οικονομικής ανάλυσης της ολλανδικής ING, σύμφωνα με την οποία: α) Οι πιθανότητες γρήγορης ανάκαμψης συνεχίζουν να ευνοούν τις χώρες του πυρήνα της Ευρωζώνης β) Η περιφέρεια εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο μιας παρατεταμένης ύφεσης. Η Ελλάδα βρίσκεται στις χώρες που κινδυνεύουν να μείνουν πίσω στην ανάκαμψη, όπως και η Πορτογαλία αλλά και η Ιταλία..
Η Standard & Poor’s προχώρησε πρόσφατα σε αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, προβλέποντας φέτος ανάκαμψη της οικονομίας κατά 4,9% και περαιτέρω επιτάχυνση από το 2022 στο 5,8%.
Όπως ανέφερε η S&P, η αναβάθμιση αντανακλά της προσδοκία της για ταχεία βελτίωση των επιδόσεων της οικονομίας και του προϋπολογισμού, καθώς θα υποχωρούν οι αρνητικές συνέπειες της πανδημίας. Η ελληνική οικονομία αναμένεται να δεχτεί ώθηση από τα σημαντικά κονδύλια που θα εισρεύσουν στη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Εάν αξιοποιηθούν αποδοτικά, τα κεφάλαια αυτά θα αντιμετωπίσουν το μεγάλο επενδυτικό κενό στη χώρα. Την ίδια στιγμή, οι δομικές μεταρρυθμίσεις που έχουν υλοποιήσει οι ελληνικές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιώσει την προβλεψιμότητα των πολιτικών.
| Ελληνική οικονομία: Πορεία 2020 | |
| ΑΕΠ | -8.2% |
| Ιδιωτική κατανάλωση | -5.2% |
| Δημόσια κατανάλωση | 2.7% |
| Ακαθάριστες επενδύσεις | -0.6% |
| Ισοζ. Τρεχουσών συν/γών | -0.7% |
|
Ελληνική οικονομία: Πορεία 2021 |
|
| Μεταποίηση | 2% (2μηνο) |
| Όγκος λιανικού εμπορίου | 1.6% (Ιαν.) |
| Ιδ. οικοδομική δραστηριότητα | 3.6% (Ιαν.) |
| Πιστωτική επέκταση ιδ. τομέα | 3.7% (2μηνο) |
| Εξαγωγές | 2.4% (2μηνο) |
| Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ |
| Δείκτης τιμών διαμερισμάτων (ανά τρίμηνο) | ||||
| Q4 2018 | 61 | |||
| Q1 2019 | 62.6 | |||
| Q2 2019 | 64.3 | |||
| Q3 2019 | 65.2 | |||
| Q4 2019 | 65.5 | |||
| Q1 2020 | 66.7 | |||
| Q2 2020 | 67 | |||
| Q3 2020 | 67.5 | |||
| Q4 2020 | 67.2 | |||
| Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος | ||||
| Καταθέσεις νοικοκυριών | ||||||
| Δεκ. 2019 | Φεβ. 2020 | Δεκ. 2020 | Ιαν. 2021 | Φεβ. 2021 | Διάρθρωση | |
| Προθεσμιακές | 43.5 | 42.8 | 37.51 | 36.85 | 36.4 | 28.6% |
| Ταμιευτηρίου | 57.5 | 57.8 | 67.59 | 68.54 | 69.09 | 54.3% |
| Όψεως | 15.7 | 15.7 | 21.18 | 21.61 | 21.83 | 17.1% |
| Σύνολο | 116.7 | 116.3 | 126.28 | 127.02 | 127.33 | 100.0% |
| Τα ποσά σε δισ. ευρώ | ||||||
| Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος | ||||||
Πηγή: Έντυπο Περιοδικό Ευρωκέρδος
