Όταν η Ελλάδα επέβαλε κεφαλαιακούς ελέγχους το καλοκαίρι του 2015, το μέτρο ήταν ένα κρίσιμο προπύργιο για τις τράπεζες που ταλαντεύοντας λόγω του φόβου για μια ελληνική έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση που οδήγησε τους πολίτες να εκταμιεύσουν δισεκατομμύρια ευρώ σε καταθέσεις.
Δύο χρόνια αργότερα, η χώρα αποτελεί μελέτη περίπτωσης για τους κεφαλαιακούς ελέγχους. Τα μέτρα απέτρεψαν την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, και οι προβλέψεις πως θα παρεμπόδιζαν την οικονομία δεν υλοποιήθηκαν. Αντί αυτοί, οι έλεγχοι είχαν αναπάντεχα αποτελέσματα, μεταξύ άλλων βοηθώντας την Ελλάδα να αντιμετωπίσει τη φοροδιαφυγή, μια αιώνια μάχη.
Καθώς οι πιστωτές της Ελλάδας ετοιμάζονταν να εγκρίνουν την Πέμπτη την τελευταία δόση του προγράμματος 86 δισεκατομμυρίων ευρώ της χώρας, δεν υπήρξε καμία συζήτηση για την άρση των μέτρων – αντικατοπτρίζοντας τη συνεχή ευπάθεια της ταλαιπωρημένης οικονομίας της.
«Εάν αφήσουμε στην άκρη το χάος που δημιουργήθηκε τους πρώτους μήνες, ο μηχανισμός που υπάρχει αυτή τη στιγμή λειτουργεί ομαλά» λέει ο Νίκος Μανεσιώτης που διοικεί εταιρεία εισαγωγής τροφίμων και έχει χρειαστεί να περιηγηθεί τα μέτρα για να πληρώσει ξένους προμηθευτές. «Όμως η Ελλάδα παραμένει το μαύρο πρόβατο της Ευρώπης.»
Η εμπειρία της Ελλάδας προστίθεται στη συζήτηση για το κατά πόσο οι κεφαλαιακοί έλεγχοι μπορούν να είναι μια θετική δύναμη για τον έλεγχο των αποσταθεροποιητικών ροών του κεφαλαίου, μια άποψη που ασπάζοναι πολλοί οικονομολόγοι και πολιτικοί παράγοντες. Η Κίνα έχει περιοριίσει τις δαπάνες σε γουάν στο εξωτερικό σε μια προσπάθεια να σταθεροποιήσει την οικονομία της. Στην Κύπρο, το μόνο άλλο μέλος της ευρωζώνης που έχει γνωρίσει κεφαλαιακούς ελέγχους, τα μέτρα κατάφεραν να διασώσουν το τραπεζικό σύστημα, όμως η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 10% κατά τα δύο χρόνια εφαρμογής των capital controls.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι αρχές επέβαλες τους ελέγχους ύστερα από μια παρατεταμένη οικονομική κρίση που οξύνθηκε με την απειλή της εξόδου της χώρας από το ευρώ. Τα ελληνικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις απέσυραν ένα τέταρτο των καταθέσεων, ή 40 δισεκατομμύρια ευρώ, από τις τράπεζες στους έξι πρώτους μήνες του 2015.
Με αρκετές προειδοποιήσεις για τα μέτρα, τα οποία ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2015 και συμπεριλάμβαναν περιορισμούς στις τραπεζικές αναλήψεις και τις μεταφορές χρημάτων, οι έλληνες είχαν αρκετό χρόνο να κρύψουν τα μετρητά τους. Τα μετρητά σε κυκλοφορία έφτασαν τα 42 δισεκατομμύρια ευρώ τον Μάιο του 2016, κατά 10 δισεκατομμύρια περισσότερα απ’ ότι στα τέλη του 2014, σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος.
«Στο πρώτο μισό του 2015, το εγχώριο τραπεζικό σύστημα γνωρισε ένα bank run σε αργή κίνηση» λέει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Eurobank Πλάτων Μονοκρούσος. «Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της επιπλέον ρευστότητας παρέμεινε μέσα στη χώρα, αλλά κάτω από στρώματα.
Το εβδομαδιαίο όριο στις αναλήψεις μετρητών είναι 420 ευρώ, και ο μέσος ελληνικός μισθός είναι 700 ευρώ τον μήνα.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις συνάντησαν λίγες δυσκολίες στην εξασφάλιση άδειας για να μετακινήσουν χρήματα στο εξωτερικό, με τις ειδικές επιτροπές να εγκρίνουν αυτού του είδους τις μεταφορές μέσα σε ημέρες, σύμφωνα με αξιωματούχους, οικονομολόγους και επιχειρηματίες. «Δε μου αρέσει να χρειάζεται να συμπληρώνω όλες αυτές τις φόρμες και να τις υποβάλω» λέει η Καλυψώ Κανέλλη, εισαγωγέας ξυλείας. «Όμως δεν έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα.»
Και οι κανόνες που επιτρέπουν στους ξένους επενδυτές να βγάλουν χρήματα που έχουν φέρει στη χώρα δεν έχουν βλάψει τη ροή του χρήματος από το εξωτερικό. Για παράδειγμα, ο Τσεν Μπο, επικεφαλής εταιρικής επικοινωνίας για την κινεζική Fosun λέει πως η εταιρεία του έχει βάλει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στον ελληνικό τουρισμό και λιανικό εμπόριο τα τελευταία χρόνια. Τα μέτρα δεν έχουν αποτρέψει την Fosun από το να σχεδιάσει περισσότερες επενδύσεις στο άμεσο και απώτερο μέλλον.
Οι κεφαλαιακοί έλεγχοι έχουν καταφέρει ένα σημαντικό επίτευγμα: ασκώντας πίεση στο γνωστό ελληνικό πρόβλημα της φοροδιαφυγής.
Οι περιορισμοί στις αναλήψεις μετρητών έχουν αναγκάσει τους έλληνες να χρησιμοποιήσουν περισσότερο πλαστικό χρήμα, το οποίο είναι ελεύθερο από περιορισμούς. Ο αριθμός των συναλλαγών χωρίς μετρητά έχει τριπλασιαστεί από το 2014. Περίπου 1 εκατομμύριο χρεωστικές κάρτες εκδόθηκαν το καλοκαίρι του 2015, πενταπλάσιος ρυθμός απ’ ότι πριν τους τραπεζικούς περιορισμούς, και αυτός ο αριθμός έχει συνεχίσει να αυξάνεται.
Το αποτέλεσμα ήταν επιπλέον 1 δισεκατομμύριο ευρώ σε φορολογικά έσοδα σε έναν χρόνο, σύμφωνα με έλληνες αξιωματούχους – μια σημαντική εξήγηση για την εξαπλάσια αύξηση στο πρωτογενές πλεόνασμα της χώρας τον περασμένο χρόνο.
Όμως οι φόβοι για την ευπάθεια των ελληνικών τραπεζών, ένα μεγάλο κίνητρο για τους κεφαλαιακούς ελέγχους εξ αρχής, παραμένουν.
Στα τέλη του περασμένου έτους οι έλληνες τραπεζίτες επεξεργάζονταν σχέδιο για τη χαλάρωση των περιορισμών, όμως οι συζητήσεις ναυάγησαν όταν οι εντάσεις για τα νέα μέτρα λιτότητας οδήγησαν τους έλληνας να αποσύρουν περισσότερα χρήματα από τις τράπεζες.
Οι καταθέσεις έχουν μειωθεί κατά 2,4 δισεκατομμύρια ευρώ από τον Δεκέμβριο και βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδό τους από τον Νοέμβριο του 2001. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει χάσει περίπου 120 δισεκατομμύρια ευρώ σε καταθέσεις, ή περίπου το μισό του συνόλου, σε σύγκριση με τα υψηλότερα επίπεδά του το 2008.
Χωρίς την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις τράπεζες, η κυβέρνηση δεν μπορεί να άρει τους ελέγχους. «Θα ήταν καταστροφικό εάν τους καταργούσαμε και αναγκαζόμαστε να τους επιβάλουμε ξαφνικά» λέει ανώτερος τραπεζικός αξιωματούχος.
«Πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ξένους τραπεζικούς λογαριασμούς για όλες τις συναλλαγές τους» λέει ο κ. Μανεσιώτης, ο εισαγωγέας τροφίμων. «Ακόμη κι αν αρθούν, θα χρειαστεί πολύς χρόνος μέχρι να ξαναεμπιστευτούν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Κανείς δεν έχει λόγο να το κάνει αυτή τη στιγμή.» Πηγή: sofokleous10.gr
