Tου Ανδρέα Κυπριανού – συνιδιοκτήτης και οινοχόος (Master Sommelier Candidate) του Vino Cultura
Ιστορία…
Το Ξυνιστέρι είναι αυτόχθον και γηγενής ποικιλία της Κύπρου και είχε αναφερθεί πρώτη φορά το 1881 σαν η μια από τις καλύτερες ποικιλίες του νησιού με το όνομα ‘Cipro Bianco’ από μια εγκυκλοπαιδική Ιταλική έκδοση και μερικά χρόνια αργότερα από τον Γάλλο αμπελογράφο Pierre Mouillefert.
Μέχρι και σήμερα, είναι η πιο διαδεδομένη λευκή ποικιλία με περίπου 2500 εκτάρια φυτεμένα και σκορπισμένα σε όλο το νησί και που αντιστοιχούν κοντά στο ένα τρίτο της συνολική έκτασης ολόκληρου του κυπριακού αμπελώνα.
Πρόκειται για την πιο δυναμική ποικιλία και έχει την ιδιότητα να προσαρμόζεται σε ένα μεγάλο κλιματολογικό φάσμα, με μεγάλη αντοχή στις κύριες αμπελουργικές ασθένειες και πολύ καλή προσαρμογή στις ξηροθερμικές συνθήκες της Κύπρου.
Ιστορία σε εμπορικούς όρους…
Μετά την τραγωδία του 1974 χρειάστηκαν κάποια χρόνια για να ανακάμψουν πλήρως η κοινωνία και η οικονομία μας καθώς και διάφοροι κλάδοι που απαρτίζουν αυτά τα δυο στρώματα. Ο κλάδος της αμπελουργίας και οινοποιίας ήταν μεταξύ αυτών και όπως ήταν αναμενόμενο είχαν καθυστερήσει για περίπου 1-2 δεκαετίες να φτάσουν τα παγκόσμια δρώμενα.
Οι υπόλοιπες αγορές του πλανήτη στρέφονταν μακριά από τα οξειδωμένα, ρουστίκ και κατά γενική ομολογία πιο γλυκά κρασιά τις δεκαετίες του 70 και του 80 ενώ η κυπριακή αγορά ξεκίνησε να ακολουθεί αρχές με μέσα του 90. Οι ανοξείδωτες δεξαμενές και άλλες πρακτικές για παραγωγή ‘σύγχρονων κρασιών’ ξεκίνησαν να γίνονται πιο διαδεδομένες με την πρωτόγνωρη τότε εμπορική επιτυχία του κρασιού ‘Αλίνα’ από ένα μικρό οινοποιείο στην περιοχή Βουνί Παναγιάς. Οι μεγάλες οινοβιομηχανίες ακολούθησαν με τις δικές τους εμπορικές επιτυχίες όπως το ‘Αφροδίτη’ και ‘Αρσινόη’.
Αρχές λοιπόν του νέου αιώνα ξεκινήσαμε να παρατηρούμε την ανάπτυξη των λεγόμενων μικρών και περιφερειακών οινοποιείων τα οποία θα ήταν αυτά που έφεραν το Ξυνιστέρι σε καινούργια ποιοτικά επίπεδα που δεν είχαμε φανταστεί μέχρι τότε.
Το κρασί ‘Βασιλικό’ ξάφνιασε τους πάντες με την καθαρότητα και τον αρωματικό του χαρακτήρα ενώ λίγα χρόνια αργότερα το ομώνυμο οινοποιείο της Κυπερούντας κατάφερε για πρώτη φορά να φέρει διεθνές διακρίσεις μεγάλου βεληνεκούς με το δικό του Ξυνιστέρι εν ονόματι ΄Πετρίτης’.
Το επίπεδο της κυπριακής οινοποιίας σήμερα, μπορούμε να πούμε πως έχει φτάσει σε πάρα πολύ καλά σημεία και μπορεί το κρασί μας με την δική μας ποικιλία να σταθεί στην διεθνή οινική σκηνή με αξιώσεις. Οι νέες γενιές ακολουθούν το παγκόσμιο οινικό γίγνεσθαι όπου μερικοί πειραματίζονται με οργανικές καλλιέργειες και πρακτικές (Τσιάκκας) , άλλοι ‘παίζουν’ με νέους τρόπους οινοποίησης (orange wine, natural wines – Έζουσα) και άλλοι παρατηρούν και δοκιμάζουν την έννοια της περιφερειακότητας με τα διαφορετικά αποτελέσματα κρασιών από τις διαφορετικές υποπεριοχές της Κύπρου (Ζαμπάρτας).
Το νομικό πλαίσιο της Κυπριακής οινοβιομηχανίας ακολουθεί τα Ευρωπαϊκά δεδομένα όπου ουσιαστικά οι ποιοτικές βαθμίδες χωρίζονται ως εξής:
ΠΟΠ – Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (PDO – Protected Designation of Origin)
ΠΓΕ – Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (PGI – Protected Geographical Indication)
Επιτραπέζιοι Οίνοι – Table Wines.
Τα μόνα κρασιά αυτή την στιγμή που κυκλοφορούν με την ένδειξη ΠΟΠ (με εξαίρεση ένα) είναι τα κρασιά ΠΟΠ Κουμανδαρίας. Τα υπόλοιπα κρασιά με ένδειξη Ξυνιστέρι είναι απλά ΠΓΕ ή αλλιώς με Γεωγραφική ένδειξη. Σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές όπου υπάρχουν ενεργοποιημένες ΠΟΠ ζώνες, τα κριτήρια για παραγωγή αυτών των κρασιών είναι πάντα πιο ψηλά από αυτά με απλές γεωγραφικές ενδείξεις.
Αυτό που δεν γνωρίζει πολύς κόσμος είναι πως υπάρχουν εγκεκριμένες αμπελουργικές ζώνες για παραγωγή ΠΟΠ ποιότητας με την ποικιλία Ξυνιστέρι και είναι διαμορφωμένες ως εξής:
ΠΟΠ Λαόνα-Ακάμας – min 85%, min 11% alc.
ΠΟΠ Βουνί Παναγιάς-Αμπελίτης– min 85%, min 11% alc.
ΠΟΠ Κρασοχώρια Λεμεσού – min 85%, min 11% alc.
ΠΟΠ Πιτσιλιάς – min 85%, min 11% alc.
Ας δούμε για λίγο τις παραμέτρους που καθορίζουν τον ποιοτικό οίνο, όπου αυτές είναι ο χαρακτήρας και η ποιότητα και που πρέπει να είναι οι φάροι μας στην δημιουργία και ανάπτυξη τέτοιων ζωνών (ΠΟΠ).
Το γενικό κλίμα (η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων) αλλά και το έδαφος κάθε περιοχής είναι αυτό που καθορίζει τον γενικό χαρακτήρα του κρασιού και είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλοιωθεί (εύκολα τουλάχιστον) με την ανθρώπινη παρέμβαση.
Το κλίμα σε σχέση με το κρασί λοιπόν, θα καθορίσει τα εξής: οξύτητα, αρωματικό χαρακτήρα, φαινόλες και γενικά την παραγωγικότητα του φυτού. Έτσι και για το Ξυνιστέρι το κλίμα είναι καθοριστικός παράγοντας αφού επηρεάζει τον χαρακτήρα του κρασιού ανάλογα με την προέλευση του…
- Στις πιο ζεστές περιοχές (ΠΟΠ Λαόνα-Ακάμα – ΠΓΕ Πάφου με χαμηλό υψόμετρο) στα κρασιά επικρατούν τα χαρακτηριστικά ζύμωσης.
-
Στις πιο ήπιες περιοχές (ΠΟΠ Βουνί Παναγιάς-Αμπελίτης / ΠΓΕ Πάφου και Λεμεσού με μέτριο υψόμετρο και ΠΟΠ Κρασοχώρια Λεμεσού) τα κρασιά έχουν ένα πιο μεταλλικό και πιο πλούσιο χαρακτήρα.
-
Στις πιο ψυχρές περιοχές (ΠΟΠ Πιτσιλιάς και ΠΓΕ Λεμεσού με ψηλό υψόμετρο) κρασιά με πιο φίνα αρώματα και χαρακτήρα και περισσότερη αντοχή στον χρόνο.
Έδαφος
Ένα από τα πιο μεγάλα debates στην παγκόσμια οινική σκηνή είναι το θέμα του ρόλου που παίζει το έδαφος στον χαρακτήρα του κρασιού. Αν και δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά αυτή η σχέση εμπειρικά όλοι την παραδέχονται λ.χ. Η μεταλλικότητα των κρασιών της Σαντορίνης, του Chablis, Sancerre, Mosel και πολλά άλλα.
Η Κύπρος χωρίζεται ουσιαστικά σε τέσσερα είδη εδαφών αλλά πριν τα δούμε πιο αναλυτικά αυτό που πρέπει να καταλάβουμε όλοι είναι πως το πιο σημαντικό όπλο που έχουμε στην κατοχή μας για προώθηση των εδαφών και τον κρασιών μας είναι η ιστορία της ανάδυσης της Αφροδίτης που είναι συνυφασμένη με την γεωλογική γέννηση της Κύπρου από τα βάθη της θάλασσας της Τηθύος.
Ο Οφιόλιθος Τροόδους, δεσπόζει του κεντρικού τμήματος του νησιού και αποτελεί το γεωλογικό πυρήνα της Κύπρου. Δημιουργήθηκε πριν 90 εκ. χρόνια στο βυθό της Τηθύος θάλασσας, που τότε εκτεινόταν από τα σημερινά Πυρηναία (μέσω των Άλπεων) μέχρι τα Ιμαλάϊα. Δημιουργήθηκε κατά την πολύπλοκη διαδικασία της διεύρυνσης των ωκεανών και της δημιουργίας του ωκεάνιου φλοιού και στη συνέχεια αναδύθηκε και τοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση μέσα από πολυσύνθετες τεκτονικές διεργασίες, που καθορίζονταν από τις δύο συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες: της Ευρασιατικής και της Αφρικανικής. (Birth of Venus).
Mamonia Complex:
Tο Σύμπλεγμα Μαμωνιών αποτελεί μια ξεχωριστή και τεκτονικά πολύπλοκη συγκέντρωση εκρηξιγενών, ιζηματογενών και μεταμορφωμένων πετρωμάτων, των οποίων η ηλικία κυμαίνεται από 230-75 εκ. χρόνια. Απαντώνται μόνο στο νότιο τμήμα της Κύπρου και κυρίως στο νοτιοδυτικό τμήμα της επαρχίας Πάφου.
Παρά τον έντονο τεκτονισμό των πετρωμάτων της Ζώνης Μαμωνιών είναι διακριτές οι ακόλουθες στρωματογραφικές σειρές:
Η σειρά εκρηξιγενών (λάβες) και ιζηματογενών πετρωμάτων της Ομάδας Διαρίζου.
Η σειρά πελαγικών ιζηματογενών πετρωμάτων της Ομάδας Αγίου Φωτίου.
Πρόκειται για πολύ ποιοτικά πετρώματα που συναντώνται σε κάποιες από τις καλύτερες περιοχές παραγωγής κρασιού στον πλανήτη.
Ιζηματογενής Ακολουθία Τροόδους
PDO Laona Akamas – Σχηματισμός Κάθηκα που χαρακτηρίζεται από ιζηματογένεση πάνω στον οφιόλιθο Τροόδους και στα Μαμώνια (65εκ).
PDO Krasohoria Lemesou – Σχηματισμός Πάχνας που αποτελούνται κυρίως από υποκίτρινες μάργες και κρητίδες.
Οι περιοχές ΠΟΠ είναι σε υψόμετρα μεγαλύτερα των 600 μέτρων (23-7εκ).
Υπό-περιοχές Αφάμης και Λαόνα με υψόμετρο πέραν των 750 μέτρων.
Έχουμε σχεδόν φτάσει σε ένα ποιοτικό και στυλιστικό σημείο που μπορούμε να μιλάμε για σημείο αναφοράς σε προφίλ και ποιότητα στο Κυπριακό Ξυνιστέρι και να το παρουσιάσουμε στον καταναλωτή (εγχώριο, τουρίστα και εξαγωγές). Που οδεύει τελικά το Κυπριακό Ξυνιστέρι και πιο είναι το μέλλον του; Σίγουρα είναι το μόνο αυτή την στιγμή που έχει τα φόντα για μια διεθνή καριέρα. Τι χρειάζεται να γίνει; Πιο εξωτερικευμένη πολιτική (αγορά εξαγωγών) Πίεση για ακόμη υψηλότερη ποιότητα με έμφαση στην έννοια της προέλευσης και του τερουάρ. Ενεργοποίηση περισσοτέρων κρασιών με ΠΟΠ ένδειξη και ποιότητα.
Πολλά όμως τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί που πρέπει να απαντηθούν πρώτα…
Είναι επαρκή τα υφιστάμενα κριτήρια για ΠΟΠ ούτως ώστε να σπρώξουν για πιο ψηλή ποιότητα; Γιατί δεν βλέπουμε περισσότερα οινοποιεία να ενδιαφέρονται να βγάλουν ΠΟΠ οίνους; Πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στο φαινόμενο Premiumization όπως έχει κάνει και ο υπόλοιπος οινικός πλανήτης; Αν ναι, πως μπορούν να βοηθήσουν τα ΠΟΠ κρασιά; Η ανάγκη να εκπαιδευτεί ο καταναλωτής μέσα από μια καμπάνια για τα κρασιά ΠΟΠ από Ξυνιστέρι είτε με κρατική χορηγία είτε με ιδιωτική πρωτοβουλία;
Το κράτος και οι παραγωγοί πρέπει να μελετήσουν τα διάφορα success stories άλλων περιοχών ή και ποικιλιών και η ανάγκη να προβληθεί η επιτυχία της ποικιλίας τα τελευταία χρόνια.
Η Κυπριακή αγορά κρασιού βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο αυτή την στιγμή. Σε πολύ μικρό χρονικό ορίζοντα έχουμε καταφέρει να φτάσουμε σε ένα πολύ ψηλό ποιοτικό επίπεδο και τα κρασιά ποτέ δεν ήταν σε καλύτερη φόρμα…
Πηγή: Έντυπο Περιοδικό Ευρωκέρδος
