Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού, Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.BLaw (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
Σε σχέση με τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις που πραγματοποιούνται στο Crans Montana της Ελβετίας στα πλαίσια της Διάσκεψης για την Κύπρο για την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά σε συγκεκριμένες πρόνοιες του Καταστατικού Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών που άπτονται των εν λόγω ζητημάτων και του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει ο ΟΗΕ. Η αναφορά που γίνεται δεν είναι εξαντλητική, περιλαμβάνει όμως τις βασικές πρόνοιες που αφορούν στα υπό συζήτηση ζητήματα.
Βασικές αρχές που διέπουν τα Ηνωμένα Έθνη είναι η διατήρηση της ειρήνης και ασφάλειας μέσω της λήψης αποτελεσματικών συλλογικών μέτρων για να προλαβαίνουν και να απομακρύνουν κάθε απειλή της ειρήνης και για να καταστέλλουν κάθε επιθετική ενέργεια, ως επίσης και η αρχή της ισότητας των κρατών (βλ. Άρθρο 1). Σε σχέση με την ύπαρξη δικαιωμάτων στρατιωτικών επεμβάσεων, τονίζεται ότι η χρήση βίας απαγορεύεται ρητά από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, με κανόνα μάλιστα του διεθνούς αναγκαστικού δικαίου (Άρθρο 2, παρ. 4). Οι μοναδικές εξαιρέσεις που αναγνωρίζει ο Καταστατικός Χάρτης στην ρητή αυτή απαγόρευση, είναι η χρήση βίας στα πλαίσια αυτοάμυνας και η εξουσιοδότηση χρήσης βίας από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Άλλη πρόνοια που σχετίζεται με τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό σε σχέση με την ασφάλεια και τις εγγυήσεις είναι αυτή που προβλέπεται στο Άρθρο 25 του Κεφαλαίου V που αναφέρεται στην υποχρέωση των μελών των Ηνωμένων Εθνών να αποδέχονται και να εκτελούν τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας. Το Άρθρο 25 θα πρέπει να διαβάζεται μαζί με τις πρόνοιες του Κεφαλαίου VII του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ που τιτλοφορείται «Ενέργειες σε περίπτωση απειλής εναντίον της ειρήνης, διαταράξεως της ειρήνης και επιθετικών πράξεων» και το οποίο περιλαμβάνει τα εξαναγκαστικά μέτρα για την υλοποίηση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Σχετικό είναι και το Κεφάλαιο VI του Καταστατικού που αναφέρεται στην ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, το οποίο όμως δεν περιλαμβάνει την λήψη εξαναγκαστικών μέτρων. Εν πάσει περιπτώσει, σχετικό είναι το Άρθρο 34 σύμφωνα με το οποίο το Συμβούλιο Ασφαλείας μπορεί να ερευνά κάθε διένεξη ή κατάσταση που θα ήταν δυνατό να οδηγήσει σε διεθνείς προστριβές ή να δημιουργήσει διένεξη, με σκοπό να διαπιστώνει αν η παράταση αυτής της διένεξης ή κατάστασης είναι πιθανό να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση τις διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.
Σε σχέση με τα πιο πάνω, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα μπορούσε να εκδώσει ψήφισμα κάτω από Κεφάλαιο VII του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ το οποίο να διασφάλιζε την εφαρμογή απόφασής του σχετικά με ζητήματα ασφάλειας στην Κύπρο. Το ψήφισμα αυτό, όπως υπήρξαν παρόμοια του ψηφίσματα για παράδειγμα σε σχέση με τον σεβασμό των συνόρων Ιράκ – Κουβέιτ και με τον πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, θα μπορούσε να ληφθεί με αναφορά στο Άρθρο 41 που προνοεί ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας μπορεί να αποφασίζει μέτρα που δε συνεπάγονται τη χρησιμοποίηση ένοπλης βίας και τα οποία θα λαμβάνονται για να εξασφαλίζουν την εκτέλεση των αποφάσεων του, καλώντας παράλληλα τα κράτη – μέλη του ΟΗΕ να εφαρμόζουν αυτά τα μέτρα.
