Του Παναγιώτη Πιερή, Ιδρυτής της RiseTechMedia
Το Κυπριακό οικοσύστημα καινοτομίας, νεοφυών επιχειρήσεων (startups) και τεχνολογίας, τα τελευταία πέντε χρόνια έχει αναπτυχθεί ραγδαία στην Κύπρο. Οι λόγοι είναι πολλοί και διάφοροι. Κυρίως το οικοσύστημα αναπτύχθηκε από ενέργειες που έγιναν από επιχειρηματίες που έδειξαν ενδιαφέρον για καινοτομία, διάφορους NGOsόπως το CyprusComputerSociety, το CypriotEnterpriseLink, το StartupCyprus, το CARIEκαι κάποια προγράμματα Κοινωνικής Ευθύνης μεγάλων οργανισμών. Δυστυχώς ανέκαθεν οι κυβερνήσεις δεν είχαν και ούτε έχουν όραμα για μια Κύπρο που βασίζεται στην εφαρμοσμένηέρευνα, στην γνώση, στην καινοτομία και σε εφευρέσεις που θα μπορούσαν να φέρουν απίστευτο κέρδος στην οικονομία μέσω εξαγωγών τεχνολογικών προϊόντων.
Ας δούμε όμως λίγο το χώρο των Πανεπιστημίων που παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση αυτού του οικοσυστήματος. Όλα τα Πανεπιστήμια μας είναι αρκετά νεαρά σε σχέση με άλλα Πανεπιστήμια του εξωτερικού. Υπάρχουν τα οικονομικά σκάνδαλα αλλά γενικώς στο εκπαιδευτικό κομμάτι η δουλειά που γίνεται είναι εξαιρετική. Τουλάχιστον στο ερευνητικό κομμάτι και στη παραγωγή νέας πρωτότυπης γνώσης. Εκεί που χαλάει λίγο είναι όταν θα έρθει η ώρα να πάρεις την καινοτόμα έρευνα και να την μετατρέψεις σε ένα προϊόν που θα βοηθήσει τον απλό κόσμο και εταιρείες να αναπτύξουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες.
Χρειάζεται αρκετή δουλειά ακόμα στα θέματα καλλιέργειας της κατάλληλης κουλτούρας γύρω από τα θέματα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας
Τα τελευταία 2-3 χρόνια άρχισε να αλλάζει αυτό το δεδομένο με την εισαγωγή γραφείων διασύνδεσης με τις εταιρείες και με τον σύνδεσμο CARIE να προωθεί πρακτικές εξωτερικού στην Κύπρο. Για να φανταστείτε η Κύπρος μόλις πρόσφατα πέρασε νόμο από την Βουλή για τις εταιρείες spinoffsπου προέρχονται από έρευνα. Έτσι πλέον έχουν λυθεί τα χέρια των δημόσιων Πανεπιστημίων και μπορούν να δημιουργήσουν τους δικούς τους επιταχυντές ιδεών (accelerators) και εκκολαπτήρια νεοφυών επιχειρήσεων (incubators). Ήδη το Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει βρει ιδιώτες επενδυτές και κτίζει ένα fundτο οποίο θα επενδύσει σε spinoffsπου θα βγαίνουν από ακαδημαϊκούς. Ακόμη μια σημαντική εξέλιξη σε αυτό το κομμάτι είναι τα κέντρα αριστείας όπως το ΚΟΙΟΣ, το RISEκαι άλλα που με χρηματοδότηση με ευρωπαϊκά κονδύλια προσπαθούν να δημιουργήσουν κοιτίδες δημιουργίας και μεταφοράς υψηλής τεχνολογικής τεχνογνωσίας.
Σύμφωνα με ένα πολύ σημαντικό φόρουμ επιχειρηματικότητας και καινοτομίας που έγινε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στα τέλη του 2016 υπάρχουν τομείς που χρειαζόμαστε δουλειά.
- Κουλτούρα: Χρειάζεται αρκετή δουλειά ακόμα στα θέματα καλλιέργειας της κατάλληλης κουλτούρας γύρω από τα θέματα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Αυτό φάνηκε και από τον αριθμό των ατόμων εντός της Πανεπιστημιακής Κοινότητας που ενδιαφέρθηκαν για το Φόρουμ (μόνο 60 άτομα). Θα ήταν πολύ χρήσιμη η ίδρυση Φοιτητικών Ομίλων Επιχειρηματικότητας (EntrepreneurshipClub) σε όλα τα Πανεπιστήμια. Τα μέλη του Ομίλου θα μπορούν να είναι οι πυρήνες για την προσέλκυση και άλλων φοιτητών, θα συμβάλουν στην δημιουργία κουλτούρας επιχειρηματικότητας και θα δίνουν χείρα βοηθείας στην διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων. Είναι πολύ σημαντικό να εμπλέξουμε ενεργά επιτυχημένους απόφοιτους τουΠανεπιστημίου Κύπρου ως πρότυπα για τους υφιστάμενους και τους μελλοντικούς φοιτητέςμας.
- Διασπορά: Είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος της Κυπριακής Διασποράς στην προσέλκυση επενδύσεων (π.χ. στη δημιουργία ενός Ταμείου Επενδύσεων) και στην προσέλκυση πολυεθνικών και άλλων επιχειρήσεων
- Δικτύωση με Επιχειρήσεις: Οι επιχειρήσεις θέλουν ένα σημείο επαφής για διερεύνηση πιθανών τρόπων συνεργασίας με τα Πανεπιστήμια. Επίσης πρέπει να οργανωθούν περισσότερες ευκαιρίες κοινωνικής συνεύρεσης και γνωριμίας μεταξύ ακαδημαϊκών και επιχειρηματιών. Δημιουργία σχέσεων και με ενδιάμεσους φορείς (π.χ. researchbrokers) θα ήταν ενισχυτικό της προσπάθειας για εμπορική αξιοποίηση της έρευνας.
- TechnologyTransferOffices: Πέραν της ανάγκης για σύσταση τους, χρειάζεται ενημέρωση της κοινότητας για το ρόλο τους. Πρέπει να αναπτυχθεί σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των λειτουργών των Γραφείων και της Ερευνητικής Κοινότητας. Πρέπει να υπάρχει απόλυτη διαφάνεια στη διαδικασία και ξεκάθαροι κανόνες που θα διέπουν τη σχέση ερευνητή – πανεπιστημίου – επενδυτή.
- Εκπαίδευση: Τα Πανεπιστήμια πρέπει να ενισχύσουν σημαντικά την εκπαίδευση σε θέματα επιχειρηματικότητας. Σε όλα τα επίπεδα (προπτυχιακό – μεταπτυχιακό – ερευνητικό). Αυτό πρέπει να γίνει τόσο με εσωτερικούς πόρους αλλά και με διεθνείς συνεργασίες. Αυτό είναι απαραίτητο για να διαμορφωθεί ο κατάλληλος τρόπος σκέψης (mindset) για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας.
- Διεπιστημονικότητα: Χρειάζεται να τονωθεί ιδιαίτερα η διεπιστημονικότητα στην έρευνα. Θέλουμε περισσότερες συνεργασίες μεταξύ των Τμημάτων και των Ερευνητικών Κέντρων. Π.χ. οι πιο “τεχνολογικοί” ερευνητές πρέπει να μάθουν περισσότερα για το “διοίκηση”, την “φιλοσοφία” και την “ηθική”.
- Mentoring: Πρέπει να αναπτυχθεί ένα εκτεταμένο δίκτυο εξωτερικών μεντόρων (από τις επιχειρήσεις, entrepreneurs, επενδυτές κ.α.), οι οποίοι θα βοηθούν την προσπάθεια των ερευνητών για εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Οι μέντορες μπορούν και πρέπει να βοηθούν αντίστοιχα και τους φοιτητές.
- Ισορροπία μεταξύ Βασικής και Εφαρμοσμένης Έρευνας: Το Πανεπιστήμιο πρέπει να ενδυναμώσει τη σχέση με τις Επιχειρήσεις και αυτές να επιδοτούν εφαρμοσμένη έρευνα και να εισηγούνται αλλαγές τα προγράμματα σπουδών. Από την άλλη δεν πρέπει να γίνει σχέση εξάρτησης. Το Πανεπιστήμιο πρέπει να προσελκύει χρηματοδότηση και από άλλες πηγές και οι ερευνητές πρέπει να αφήνονται να επιλέγουν ελεύθερα μεταξύ βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας. Ο διαχωρισμός πρέπει να γίνεται μεταξύ καλή και κακής έρευνας και όχι βασικής και εφαρμοσμένης.
- Κίνητρα: Χρειάζεται ένα νέο σύστημα κινήτρων, που να επιβραβεύει όχι μόνο τις δημοσιεύσεις αλλά και την παραγωγή π.χ. πατέντων, να ωθεί φοιτητές και ερευνητές να εμπλακούν άμεσα με την επιχειρηματικότητα, να επιβραβεύει την ομαδική εργασία και τη συνεργασία και όχι μόνο την ατομική διάκριση. Ένα ταμείο που να βοηθά ομάδες και θα τις φέρνει μέχρι το σημείο επαφής με πιθανούς πελάτες και επενδυτές θα ήταν σίγουρα βοηθητικό.
Κάποιες από τις πιο πάνω εισηγήσεις έχουν υλοποιηθεί ενώ σε άλλες έχουν γίνει ελάχιστα βήματα.
Το ενθαρρυντικό είναι ότι σε έρευνα που έγινε πέρσι 72,7% στην Κύπρο θεωρούν ότι η επιχειρηματικότητα και καινοτομία είναι καλή λύση καριέρας, αφού στην Ευρώπη το νούμερο αυτό φτάνει το 57,2%. Ανησυχητικό όμως είναι ότι πολλές νεοφυής επιχειρήσεις κλείνουν στους πρώτους 12 μήνες κυρίως από έλλειψη χρηματοδότησης, σωστού mentoringκαι έλλειψης χώρων καινοτομίας όπως coworkingspaces, επιταχυντών ιδεών και εκκολαπτηρίων επιχειρήσεων. Βάση της GEMReportτο 65,7% πιστεύει ότι το να είσαι επιχειρηματίας τότε είσαι στην ελίτ της κοινωνίας και 42.4% πιστεύει ότι τα ΜΜΕ δίνουν αρκετό ενδιαφέρον στην επιχειρηματικότητα.
Δυστυχώς όμως το 50.2% φοβάται ότι θα αποτύχει και πολλές φορές αυτό τους αποθαρρύνει να ασχοληθούν με μια νεοφυή επιχείρηση. Εδώ φυσικά είναι η αλλαγή κουλτούρας που πρέπει να επέλθει στην Κυπριακή κοινωνία και η νεολαία μας να εκλάβει την αποτυχία ως μια μέθοδο μάθησης.
Σύμφωνα με το GEMReportτο εκπαιδευτικό μας σύστημα πρέπει να επενδύσει στην επιχειρηματικότητα & καινοτομία με τους πιο κάτω τρόπους:
- Συνεχής και συστηματική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα δημιουργικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, την καινοτόμο σκέψη και την ενσωμάτωση της διδασκαλίας της καινοτομίας, τη δημιουργικότητα και την επιχειρηματικότητα σε διάφορα θέματα μαθημάτων.
- Ανάπτυξη και ενίσχυση του εθνικού ταλέντου στην έρευνα και την καινοτομία, σε τομείς όπως η επιστήμη, η τεχνολογία, η μηχανική και τα Μαθηματικά, μέσω αύξησης κεφαλαίων για βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, προηγμένες μεταπτυχιακές σπουδές, κινητικότητα ερευνητών, και τη διεθνή συνεργασία με παγκόσμιους ηγέτες στην καινοτομία και την έρευνα.
- Βελτίωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων επιχειρηματικότητας σε επίπεδο σχολείου και εκδηλώσεις που θα καλλιεργούν την επιχειρηματική καινοτομία, θα αλλάζουν την νοοτροπία των μαθητών. Στόχος να αναπτύξουν επιχειρηματικές ικανότητες, δημιουργικότητα, κριτική σκέψη και δεξιότητες ανάληψης κινδύνων. Αυτό πρέπει να υλοποιείται παράλληλα με την ανάπτυξη στρατηγικής επιχειρηματικής κατάρτισης για τους εκπαιδευτικούς.
- Ο εμπλουτισμός όλων των προγραμμάτων διδασκαλίας του Πανεπιστημίου με τα σχετικά μαθήματα που προωθούν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη, την επιχειρηματικότητα, και άλλες δεξιότητες διαμόρφωσης χαρακτήρα, σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις και απαιτήσεις που απορρέουν από την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.
- Ανάπτυξη δια βίου εκπαιδευτικών προγραμμάτων που απευθύνονται σε πτυχιούχους. Τέτοια προγράμματα πρέπει να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων, τεχνικών και ψηφιακών δεξιοτήτων των ενηλίκων.
Εκτός από όλα αυτά βέβαια πρέπει να γίνει κάτι πολύ σημαντικό. Να αυξηθεί κατακόρυφα η δαπάνη και τα χρήματα που δίνονται από δημόσιο και ιδιωτικές επιχειρήσεις στην εφαρμοσμένη έρευνα και καινοτομία. Το ποσοστό τώρα είναι περίπου στο 0.5% του ΑΕΠ και αν πραγματικά θέλουμε να αλλάξει κάτι τα επόμενα χρόνια τότε πρέπει να κινηθεί μεταξύ 5-10% του ΑΕΠ. Πηγή: Έντυπο Περιοδικό Ευρωκέρδος, Τεύχος 207
