Του Μάριου Μαυρίδη, Καθηγητής Οικονομικών στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, Βουλευτής Κερύνειας ΔΗΣΥ, m.mavrides@euc.ac.cy
Mία μετά την άλλη, οι Ευρωπαϊκές τράπεζες προσφέρουν αρνητικά επιτόκια για καταθέσεις, δηλαδή, χρεώνουν τους καταθέτες για να τους φυλάνε τα λεφτά τους. Ο κύριος λόγος είναι ότι δεν χρειάζονται καταθέσεις επειδή δεν κερδίζουν τίποτα από αυτές, αφού η ζήτηση για δάνεια είναι υποτονική, και αυτό ισχύει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Φαίνεται ότι η ποσοτική χαλάρωση δεν έχει πετύχει στην Ευρώπη όπως έχει επιτύχει στις ΗΠΑ, τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Όμως στις ΗΠΑ το τραπεζικό περιβάλλον είναι πιο χαλαρό και οι τράπεζες δίδουν πιο εύκολα δάνεια, αλλά και οι εκποιήσεις, είναι πιο σύντομες, για όσους δεν πληρώνουν.
Γιατί όμως οι τράπεζες δεν προσφέρουν απλά μηδενικά επιτόκια καταθέσεων; Γιατί κάποιος πρέπει να πληρώσει για να καταθέτει χρήματα στην τράπεζα; Η απάντηση είναι ότι οι καταθέσεις έχουν κόστος για τις τράπεζες, και όταν δεν μπορούν να τις δανείζουν, τότε δεν συμφέρει να τις κρατεί. Οι τράπεζες που καταθέτουν την υπερβάλλουσα ρευστότητα τους στην Κεντρική Τράπεζα, πλερώνουν και αυτές 0.4%. Οι τράπεζες πληρώνουν επίσης διάφορες άλλες εισφορές, γύρω στο 0.15% επί των καταθέσεων τους, στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Εξυγίανσης των Τραπεζών και στο Εθνικό Ταμείο Εγγύησης των ασφαλισμένων καταθέσεων. Τα ταμεία αυτά θα μαζεύουν χρήματα από τις τράπεζες μέχρι το 2024, στα πλαίσια της Τραπεζικής Ένωσης στην Ευρωζώνη.
Ουσιαστικά, οι τράπεζες χρεώνουν αρνητικά επιτόκια στις μεγάλες και ανασφάλιστες καταθέσεις. Οι μεγάλοι καταθέτες αποδέχονται τα αρνητικά επιτόκια διότι σε όποια τράπεζα και αν πάνε, το ίδιο θα είναι, αφού όλες οι τράπεζες διαθέτουν υπερβάλλουσα ρευστότητα και επωμίζονται κόστος όταν δέχονται καταθέσεις. Η άλλη επιλογή για τους μεγάλους καταθέτες είναι να διατηρούν τα χρήματα τους σε θυρίδες, οι οποίες επίσης κοστίζουν, και επιπλέον, δυνατόν να κληθούν να λογοδοτήσουν για την προέλευση τους, τόσο στην τράπεζα που θα τους φιλοξενεί όσο και στις φορολογικές αρχές.
Οι ασφαλισμένες καταθέσεις, (κάτω των €100,000) πληρώνουν θετικό επιτόκιο, κοντά στο μηδέν. Οι τράπεζες θέλουν τους μικρούς καταθέτες διότι αυτοί μπορεί κάποτε να θέλουν δάνειο. Αυτή η εγγύηση για τις μικρές καταθέσεις είναι το στοιχείο που έσωσε το τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο και διατήρησε την εμπιστοσύνη των καταθετών. Η εγγύηση μέχρι €100,000 ανά καταθέτη και ανά χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ήταν ο μοναδικός θεσμός του τραπεζικού συστήματος που δεν κατέρρευσε το 2013.
Τα αρνητικά επιτόκια είναι ένας παράγοντας που μπορεί να ενθαρρύνει εναλλακτικές επενδύσεις, όπως είναι τα ακίνητα και οι μετοχές. Στις ΗΠΑ, τα μηδενικά επιτόκια ήταν καθοριστικός παράγοντας για τη στροφή των επενδυτών προς τις μετοχές, για να δημιουργηθεί «φούσκα» στις μετοχές, η οποία όμως, πιστεύω, θα αρχίσει σύντομα να ξεφουσκώνει. Το πρόβλημα στην Κύπρο όμως είναι ότι με τα σημερινά δεδομένα, οι μετοχές και τα ακίνητα έχουν ψηλό κίνδυνο. Υπάρχει σήμερα στην αγορά ακινήτων υπερβάλλουσα προσφορά και οι τιμές είναι ακόμα ψηλές. Η ζήτηση είναι υποτονική και αυτή που οφείλεται κυρίως σε ξένους αγοραστές, οι οποίοι αγοράζουν άδειες παραμονής και διαβατήρια. Σε ότι αφορά τις μετοχές, μπορεί να υπάρχουν εισηγμένες εταιρείες, όμως η πληροφόρηση είναι ανύπαρκτη και η εμπορευσιμότητα των μετοχών ελάχιστη. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ούτε οι μετοχές προσφέρονται για μικροεπενδυτές.
