Tου Δημήτρη Κουρσάρου, Λέκτορας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Η Κυπριακή οικονομία κατά τη μετά-μνημονιακή περίοδο δείχνει στοιχεία ανάκαμψης αφού έχει επιστρέψει σε θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης της τάξεως του 1% ανά τρίμηνο.
Αυτό μπορεί εύκολα να θεωρηθεί ως λόγος για να είμαστε αισιόδοξοι ειδικά μετά από τους αρνητικούς ρυθμούς μεγέθυνσης που έχουμε βιώσει στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να κάνουμε την αυτοκριτική μας για τον τρόπο που αντιμετωπίσαμε την κρίση και κυρίως αν χρειάζονται περαιτέρω μέτρα για αναδιάρθρωση της οικονομίας.
Ποιο πρέπει να είναι όμως το κριτήριο αν έχει βγει μια χώρα από την κρίση ή αν χρειάζονται επιπρόσθετες αλλαγές; Ο ρυθμός μεγέθυνσης του 1% ανά τρίμηνο για την περίπτωση της Κύπρου είναι αρκετός;
Στα οικονομικά «κρίση» ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο το εισόδημα (ή κάποιες φορές η απασχόληση) αποκλίνει από την μακροχρόνια τάση του αλλά με την πάροδο του χρόνου επιστρέφει σε αυτήν. Η επιστροφή στην μακροχρόνια αυτή τάση επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες αλλά κυρίως το χρέος της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής είναι η εν λόγω απόκλιση να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη και πιο σύντομη.
Στις 2 γραφικές παραστάσεις απεικονίζονται τα εισοδήματα (ΑΕΠ) της Κύπρου και της Ιρλανδίας (δεξιά). Οι μπλε γραμμές είναι τα ΑΕΠ των 2 χωρών και οι κόκκινες η μακροχρόνια τάση. Που πρέπει να βρίσκεται μια χώρα μακροχρόνια είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση αλλά θεωρούμε ότι η μακροχρόνια τάση είναι το μέσο ΑΕΠ ιστορικά.
Δηλαδή διακυμάνσεις θα υπάρχουν στις 2 οικονομίες αλλά πρέπει να επιστρέφει αργά η γρήγορα το ΑΕΠ πίσω στα μακροχρόνια επίπεδα που απεικονίζονται από την κόκκινη γραμμή στα γραφήματα.
Η Ιρλανδία είναι καθαρά μια χώρα η οποία καθαρά πέρασε κρίση το 2007. Το ΑΕΠ στο γράφημα μειώθηκε αρκετά μετά το 2007 αλλά σε βάθος χρόνου έφτασε την μακροχρόνια τάση του σχεδόν.
Για να συμβεί αυτό η Ιρλανδία έπρεπε να μεγεθυνθεί με ρυθμούς μεγαλύτερους της μέσης ανάπτυξης της μακροχρόνια, κάτι που έχει καταφέρει από τα μέσα του 2014 και μετά.
Η περίπτωση της Κύπρου είναι διαφορετική. Το ΑΕΠ έχει μειωθεί μετά το 2007 και οι θετικοί ρυθμοί μεγέθυνσης εμφανίστηκαν στα τέλη του 2015. Η μεγέθυνση όμως αυτή δεν είναι μεγαλύτερη από τη μέση μακροχρόνια μεγέθυνση που είναι στο 1.3% (τριμηνιαίο). Η μεγέθυνση στα τέλη του 2016 είναι λίγο λιγότερο από 1% όμως για να πιάσει η Κύπρος την κόκκινη γραμμή (μακροχρόνια τάση) πρέπει να έχει ρυθμούς άνω του 1.3% σύντομα.
Αν η Κύπρος δεν επανέλθει στη μακροχρόνια της τάση τότε δεν έχει βιώσει «κρίση» αλλά μόνιμη προσαρμογή προς τα κάτω. Αυτό έχει συμβεί στην Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι πλέον μόνιμα φτωχότερη. Τρία ενδεχόμενα είναι πιθανά στην περίπτωση της Κύπρου. Είτε όλα αυτά τα χρόνια η μεγέθυνση στηριζόταν σε κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει πλέον χαθεί που όμως δεν φαίνεται να έχει συμβεί κάτι τέτοιο.
Το δεύτερο είναι ότι οι πολιτικές μας δεν έχουν συμβάλει στην ανάκαμψη της οικονομίας γιατί δεν έχουμε στοχεύσει στη βάση του προβλήματος. Αυτό είναι πιο πιθανό λόγω της συνεχιζόμενης ύπαρξης των μη εξυπηρετούμενων δανείων όπου η αντιμετώπισή τους είναι απαραίτητη για το τραπεζικό σύστημα. Το τρίτο ενδεχόμενο είναι οι μεγαλύτεροι ρυθμοί μεγέθυνσης να έπονται στα επόμενα τρίμηνα που είναι αυτό που όλοι ευχόμαστε.
Επομένως, η ανάκαμψη θεωρείται επιτυχής αν επιστρέψει η οικονομία στην μακροχρόνια τάση της.
Απλά θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης δεν είναι απαραίτητα λόγος για πανηγυρισμούς γιατί αυτοί οι ρυθμοί πρέπει να ξεπερνούν την μακροχρόνια τάση για να επιστρέψει η οικονομία στα επίπεδα των δυνατοτήτων της. Αν δεν υπάρχει ρυθμός μεγέθυνσης μεγαλύτερος του 1.3% (τριμηνιαίως) η Κύπρος θα προσαρμοστεί σε χαμηλότερα εισοδήματα κάτι που εγείρει πολλά ερωτήματα για τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης στο τραπεζικό σύστημα.
